سیستەمی سیاسی
سوید دەوڵەتێکی فیدراڵییە. واتە دەسەڵات بەسەر سێ ئاستدا دابەش دەکرێت. کۆنفیدراسیۆن و کۆمۆنەکان هەیە. هەر حکومەتێک ئەرکی خۆی هەیە.
دیموکراسی ڕاستەوخۆ ڕێگە بە دانیشتوان دەدات کە لە هەموو ئاستەکانی سیاسیدا قسە بکەن.
ئەنجومەنی کانتۆنی سەینت گالین
ئەنجومەنی کانتۆنی سەینت گالێن - فیلمێکی ڕوونکردنەوەی کانتۆنی سانت گالێن
جیاکردنەوەی دەسەڵاتەکان
دەسەڵات لە سێ ئاستی حکومەتدا دابەشکراوە بەسەر سێ دەسەڵاتی دەوڵەتدا (کە پێی دەوترێت جیاکردنەوەی دەسەڵاتەکان): پەرلەمان (یاسادانان) ، حکومەت (جێبەجێکار) و دادگاکان (دەسەڵاتی دادوەری). ئەم ئەرکانەی خوارەوەیان هەیە:
- پەرلەمان یاسا و ڕێساکان دەگۆڕێت
- حکومەت یاساکان جێبەجێ دەکات
- دادگاکان بڕیار دەدەن کە ئایا یاساکان بە شێوەیەکی گونجاو جێبەجێ دەکرێن.
جیاکردنەوەی دەسەڵاتەکان دڵنیایی دەدات لە دابەشکردن و کۆنترۆڵکردنی زیاتری دەسەڵات.
لەسەر ئاستی فیدراڵی، پەرلەمان لە ئەنجومەنی Nationalrat و ئەنجومەنی Ständerat (یاسادانان) ، Bundesrat (جێبەجێکار) و Bundesgerichte (دەسەڵاتی دادوەری) پێکدێت.
لە کانتۆنی سانت گالین، ئەم سێ هێزە ئەمانەن:
- St.Galler Kantonsrat (یاسادانان)
- St.Galler Kantonsregierung (جێبەجێکار)
- Kantonsgerichte (دەسەڵاتی دادوەری)
فیدرالیزم
سوید خاوەنی پێکهاتەیەکی فیدراڵییە. کۆنفیدراسیۆن: ۲۶ کانتۆن و نزیکەی ۳۰۰۰ شارەوانی ئەرکی دەوڵەت هاوبەش دەکەن.
کۆنفیدراسیۆن تەنها بەرپرسیارە لەو ناوچانەی کە بە ئاشکرا لەلایەن دەستووری فیدراڵییەوە متمانەی پێ دەکرێت، وەک سیاسەتی دەرەوە، سیاسەتی ئابووری و دراوی.
کانتۆنەکان ئۆتۆنۆمییەکی زۆریان هەیە. ئەوان ئەرکەکانی وەک ڕێکخراوی پەروەردە، بیناسازی، چاودێری تەندروستی و پۆلیس جێبەجێ دەکەن.
بچووکترین یەکەی سیاسی لە سویسرا شارەوانییە. شارەوانییەکان بەرپرسیارن لە ئەرکەکانی وەک کۆکردنەوەی زبڵ، دروستکردن و پاراستنی ڕێگا ناوخۆییەکان، ئاو و دابینکردنی گازی سروشتی، وەرزش و دامەزراوەکانی کات بەسەربردن.
بەشداریکردنی دانیشتوان
لە سویسرا، بەشداریی سیاسی خەڵک زۆر گرنگە.
لە تەمەنی ۱۸ ساڵیەوە، هەموو ئەو کەسانەی کە ڕەگەزنامەی سویسرییان هەیە و لە سویسرا دەژین دەتوانن بەشداری لە دەنگدانی فیدراڵی و کانتۆنی و شارەوانییەکاندا بکەن و لە سندوقەکانی دەنگدان دەنگ بدەن. لە ژێر ئەم مەرجانەدا، ئەوان دەتوانن دەستپێشخەرییەکی گشتی دەستپێبکەن و ڕیفراندۆمێک ئەنجام بدەن و هەردووکیان ئیمزا بکەن.
نوێنەرە نەتەوەییەکان لەلایەن گەلەوە هەڵدەبژێردرێن. هەروەها حکومەتی کانتۆن و شارەوانییەکان لەلایەن خەڵکەوە هەڵدەبژێردرێن.
خەڵکی بیانی ناتوانن دەنگ بدەن یان دەنگ بدەن لە ئاستی فیدراڵیدا. ئەوان تەنها مافی دەنگدانیان هەیە لەسەر ئاستی کانتۆن و شارەوانی. بیانیەکان ناتوانن لە کانتۆنەکانی سانت گالێن دەنگ بدەن .
داواکاری
هەموو کەسێک - بە بیانیەکانیشەوە - مافی ئەوەیان هەیە داواکاری لە دەسەڵاتەکان بکەن لەسەر ئاستی شارەوانی و کانتۆنی و فیدراڵی. داواکارییەکان لەوانەیە پێشنیار، سکاڵا یان داواکاری تێدابێت.